Ҳаёт ва фаъолияти адиб, журналист, олими мутабаҳҳир ва фарҳангнигори рус А.В. Старчевский (1818-1901) мавриди баррасӣ қарор гирифтааст. Зикр шудааст, ки А.В. Старчевский баробари фаъолияти адабию тарҷумонӣ ва журналистӣ бо фарҳангнигории тарҷумавӣ низ ҷиддан машғул шуда, муаллифи бештар аз 20 луғати дузабона, даҳзабона, панҷоҳзабона ва садзабона мебошад. Луғатҳои ё «Роҳбаладҳо» («Спутники») ва «Тарҷумонҳо» («Переводчики») ду ва бисёрзабонаи А.В. Старчевский бархилофи фарҳангҳои бунёдии академӣ, ки маъмулан барои аҳли илму пажӯҳиш пешбинӣ мегарданд, таъиноти амалии рӯзмарра доштанд. Ба ибораи дигар, онҳо барои сарбозону афсарон ва хизматчиёни ҳарбии русзабон, ки бо мардумони осиёии ҳаммарзи империяи рус, аз ҷумла тоҷикон (форсҳо), туркон-тоторҳо, туркманҳо, қирғизон, чиниҳо ва ғайра сарукор доштанд, пешбинӣ шуда буданд. Таъкид мегардад, ки фарҳангҳои А.В. Старчевский сатҳи муайяни инкишофи фарҳангнигории ду ва бисёрзабонаи нимаи дувуми карни Х1Х Русияро инъикос месозанд. Мутаассифона, фаъолияти фарҳангнигории ин олим аз мадди назари муҳаққиқони таърихи лексикографияи тоҷик комилан дур мондааст. Гуфтан кофист, ки номи ин олими луғатнигор ҳатто дар «Эксиклопедияи советии тоҷик» ва «Эксиклопедияи адабиёт ва санъат» зикр нашудааст, ҳол он ки ҳар як аз фарҳангномаҳои тарҷумавии дузабона ва бисёрзабонаи А.В. Старчевский дорои аҳамияти вежа буда, сазовори пажӯҳиши алоҳида мебошанд.
фарҳангнигорӣ, фарҳангнигории дузабона ва бисёрзабона, фарҳанги рус дар қарни Х1Х, фаъолияти А.В. Старчевский, «Роҳбаладҳо», «Тарҷумонҳо» забонҳои халқҳои Осиё
1. Айнӣ С. Куллиёт / С. Айнӣ.- Душанбе: Ирфон,1964,ҷ. 11, китоби 2.-С. 385-386.
2. Баевский С. И. Ранняя персидская лексикография XI-XVвв./ С. Баевский-М.: Наука, 1989.-169с.
3. Берков В.П. Двуязычная лексикография / В.П.Берков. – М.: ООО «Издательство Астрель», 2004. – 236 с.
4. Бертельс А.Е. О происхождении рубрик тематических (идеографических) словарей / А.Е. Бертельс // Переводная и учебная лексикография. – М.: Рус. язык, 1979. – С. 7– 27
5. Воҳидов А. Аз таърихи луғатнависии тоҷику форс / А. Воҳидов.- Самарқанд, 1980.- 167с.
6. Зотов В. Старчевский А. В. / В. Зотов .-//Исторический вестник.- 1891, № 10.- С. 149-155.
7. Капранов В. А. «Луғати фурс». Асади Туси и его место в таджикской (фарси) лексикографии / В. А. Капранов.-Душанбе: АН Т ССР, 1964.-212 с.
8. Касарес X. Введение в современную лексикографию [Текст] /X. Касарес; перевод с испанского Н. Д. Аратюновой, ред. и примеч. Г. В. Степанова. – М.: Изд-во иностр. литературы, 1958. – 364 с.
9. Козырев В. А. Русская лексикография: Пособие для вузов [Текст] / В. А. Козырев, В. Д. Черняк. – М.: Дрофа, 2004. – 288 с.
10. Луғати русӣ- тоҷикӣ.-Душанбе: ЭСТ,1983, ҷ. 4.- С. 72
11. Мамадназаров А. Становление и развитие таджикской переводной лексикографии ХХ и начала ХХI вв.: дисс. … докт. филолог.наук: 10.02.22 / А. Мамадназаров . – Душанбе, 2013. – 420 с.
12. Пейсиков Л.С. Очерк истории персидской лексикографии / Л.Ю. Пейсиков.-М.:МГУ,1975.-С.189-197
13. Проблемы лексикографии. – СПб.: Изд-во С.-Петерб. ун-та, 1997. – 203с.
14. Рубинчик Ю. Лексикография персидского языка / Ю. М. Рубинчик .- М.:Наука, 1991.-296с.
15. Современная русская лексикография. 1981: сб. ст. [Текст] / редкол.: А. М. Бабкин (отв. ред.), В. Н. Сергеев. – Л.: Наука, 1983. – 163 с.
16. Старчевский А. В. Спутник русского человека в Средней Азии.- СПб.: А. Траншель, 1878.-567 с.
17. Старчевский, Адальберт-Войтех // Энциклопедический словарь Брокгауза и Ефрона. Т.82 — СПб., 1899 .- С. 337
18. Старчевский, Адальберт-Войтех./Большая Российская Энциклопедия. М.: БРЭ, 1926Т. 64.- С. 452.
19. Ҳошимов С. Луғатнигорӣ / С.Ҳошимов.- Душанбе: Маориф ва фарҳанг,2004.-79с.
20. Циренов Б. Д. Структура, типология и принципы двуязычной лексикографии(на материале монголоязычно-русских словарей). дис… доктора филологических наук./ Специальность 10.02.19 – теория языка.-Улан-Удэ, 2016.-359 с.
21. Шокиров Т. С., Кенджаева М. Фразеологические единицы в восточных словарях/ Т. С. Шокиров, М. Кенджаева.//Фундаментальные исследования. Филологические науки.- 2015.- №2(14).- С.3196-3200.
22. Шокиров Т. С. Вижагиҳои лексикографии як луғати фаромӯшшуда.-Т. С. Шокиров //Масъалаҳои мубрами забон ва адаби форсии тоҷикӣ. Маҷм. мақ. Конф. илмии байналмилалӣ ба шарафи 25-солагии Истиқлоли давлатии ҶТ.-Душанбе, 29 сентябри 2016.- Душанбе:Дониш,2016,380саҳ.; Аз ӯ низ: Нахустлуғати фаромӯшшуда.-// Омӯзгор, № 50, 09 декабри 2016, с.13; №51,16 декабри 2016, с. 13.
23. Шокиров Т. С.Луғати садзабона ва вежагиҳои фарҳангнигории он.-/ Т. С. Шокиров.-// Забон-рукни давлат.-Хуҷанд: Дабир, 2018.- С. 56-76.
24. Щерба Л. В. Опыт общей теории лексикографии / Л.В.Щерба // Языковая система и речевая деятельность. −Изд. 2-е, стереотип. – М.: Едиториал УРСС, 2004. – 266 с.