Дар мақола доир ба сарчашмаи «Ҳумой ва Ҳумоюн» - нахустин ва машҳуртарин досто¬ни “Хамса”-и Хоҷуи Кирмонӣ(охири асри ХIII - нимаи аввали асри ХIV) изҳори на¬зар шудааст. Қайд гардидааст, ки ҳарчанд номҳои Ҳумой ва Ҳумоюн дар “Шоҳнома”-и Фирдавсӣ ва “Ҳафт пайкар”-и Низомӣ якчанд маротиба вомехӯранд, дар таърихи адабиёти форсу тоҷик пеш аз Хоҷу ҳеҷ кас достони ҷудогонае дар ин бора иншо накарда¬аст.Тазаккур ёфтааст, ки Хоҷу барои достони худ вазни мутақориби мусамммани маҳфуз / мақсурро(V - - / V - -/ V - - / V-- (V~`) интихоб намуда, ки пеш аз ӯ дар ин вазн танҳо достонҳои ҳамосӣ ("Шоҳнома" Фирдавсӣ ва “Искандар-нома”-и Низомӣ) эҷод мешу¬данд ва бо ин кор ба анъанаи эҷоди достонҳои ишқӣ дар вазни мутақориб асос гузоштааст. Бар асоси таҳқиқоти олимони тоҷик ва хориҷӣ, бо боварӣ исбот шудааст, ки сарчашмаи достони Хоҷу яке аз афсонаҳои қадимаи эронӣ будааст.Андешаи муҳаққиқи озарӣ З.Аллаҳвердиева, ки ба дунболи И.С.Стеблева тасдиқ намудааст, ки Хоҷу сужети асари хешро аз достони қадимаи халқии туркӣ вом гирифтааст, асоснок рад карда мешавад.
таърихи адабиёти форсӣ-тоҷикӣ (охири асрҳои XIII - нимаи аввали асри XIV), достони «Ҳумой ва Ҳумоюн» -и Хоҷуи Кирмони, достонҳои ҳамосӣ, достон¬ҳои ғиноӣ(ишқӣ), вазни мутақориб, «Шоҳнома»-и Фирдавсӣ, «Искан¬дарнома»-и Низомӣ
1. Алиев, Г.Ю.Темы и сюжеты Низами в литературах народов Востока/Г.Ю.Алиев.- М.: Наука, 1985.- 338 с.
2. Аллахвердиева, Захра Аббас кызы. Вопросы тематики и структуры в "Хамсе" Хаджу Кирмани/З.А.Аллахвердиева //Актуальные проблемы гуманитарных и естественных наук.- 2016.-№ 3-4.- С.39-44.
3. Ашӯрова,М.М.Вижагиҳои сохторӣ ва мундариҷавии достони “Ҳумой ва Ҳумоюн”-и Хоҷуи Кирмонӣ/М.М.Ашӯрова//Номаи донишгоҳ.Силсилаи илмҳои гуманитарӣ ва ҷомеашиносӣ.-2016.- № 3(48).- С.135-138.
4. Ганҷавӣ, Низомӣ. Куллиёт : иборат аз 5 ҷилд. Ҳафт пайкар/ Ба чоп тайёркунанда, муаллифи сарсухан ва мураттиби луғату тавзеҳот Аълохон Афсаҳзод/Н.Ганҷавӣ. – Душанбе: Ирфон, 1983.- 416 с.- 3 ҷ.
5. Кирмонӣ, Хоҷу. Ҳумой ва Ҳумоюн: бо тасҳеҳи Камол Айнӣ/Х.Кирмонӣ. –Теҳрон: Интишороти бунёди фарҳанги Эрон, 1347. -255с.
6. Кирмонӣ, Хоҷу. Хамса.Таҳия ва тавзеҳи Баҳром Раҳматов, Оқилбой Оқилов ва Шоира Олимова/Х.Кирмонӣ.- Хуҷанд:Хуросон, 2017.-880 с.
7. Мирҳошимӣ, Сайидмуртазо. Сояи офтоб (ишорае ба Ҳумой ва Ҳумоюн) /С.Мирҳошимӣ// Маҷаллаи донишгоҳи адабиёт ва улуми инсонӣ. –Теҳрон, 1386.- С.76-107.
8. Рипка, Я.История персидской и таджикской литературы. Перевод с чешского Н. А. Кондрашова и П. А. Клейнер/Я.Рипка.-Москва: Прогресс, 1970.- 445 с.
9. Рипко, Я.Таърихи адабиёти Эрон(аз даврони бостон то Қоҷория).ТарҷумаиИсоШаҳобӣ/Я.Рипко.- Теҳрон: Илмӣ ва фарҳангӣ, 1381.- 494 с.
10. Сайфиев,Н.Достонсароии форсу тоҷик дар асри Х1У/Н.Сайфиев.-Душанбе, 1989.-126 с.-2қ.
11. Фирдавсӣ, Абулқосим. Шоҳнома: иборат аз 9 ҷилд. Таҳияи Камол Айнӣ. Зоҳир Аҳрорӣ. Баҳром Сирус/А.Фирдавсӣ.- Душанбе: Адиб, 1989. - 552 с.- 6 ҷ.
Фирдавсӣ, Абулқосим. Шоҳнома: иборат аз 9 ҷилд. Таҳияи Камол Айнӣ. Зоҳир Аҳрорӣ. Баҳром Сирус/А.Фирдавсӣ.- Душанбе: Адиб, 1989. – 656 с.- 7 ҷ.