Натиҷаи таҳлили таърихи истихроҷимаъданваметаллургияиСаразм ироа гардидааст. Ин ёдгорӣ ба ҳайси яке аз марказҳоипешрафтаиистихроҷ вакоркардимаъдан маъруфият дорад. Ҳангомикофтуковҳоибостоншиносӣ даршаҳракиСаразм маснуоти бисёр (асбоб, аслиҳа, зевар) аз мис, биринҷӣ, сурб, нуқраватиллоёфтшуданд. ДарСаразминчуниноташдон, устохона, олоти меҳнат ва асбобҳои коркарди металл низ ба даст омадаанд. Дар кӯҳҳоиатрофи он мавзеъҳоиистихроҷ вакоркардҳои қадимаимаъданёфтшудаанд. Оғози махсусгардонии истеҳсоли маҳсулот ба пайдошавии иерархияи иҷтимоӣ ва хотима ёфтани урбанизатсия мусоидат кард. Таҳлили дажғоли гулхани оташдонҳовабозёфтҳоизиёдиметаллӣ азсатҳибаландисаноатикӯҳӣ ваметаллургӣ даринмаҳалшаҳодатмедиҳад. Дароғози ҳазорсолаи IV-III асосаназ ҳисобирушдисаноатикӯҳӣ ваметаллургия, шаҳракиСаразмчорроҳаиасосиитиҷоратвафарҳангииШарқи қадимгардид.
шаҳрсозӣ, Саразм, истихроҷимаъданваметаллургия, маҳсулотиметаллӣ, конҳо, коркардиметаллҳои қадимӣ, савдо
1. Брюнэ Ф., Раззоков А. О новом понимании энеолита в Центральной Азии. Каменная индустрия Саразма (Таджикистан): первые результаты технологического анализа/Ф.Брюнэ, А.Раззоков //Муаррих. – 2016. - №2 (6). – С.30-39.
2. Бубнова М.А. Серебряные рудники Илака и Буттама (к вопросу датировки/М.А. Бубнова //Абуали ибн Сино и его эпоха. – Душанбе, 1980. – С.64-65.
3. Бубнова М.А. К истории добычи ископаемых в верховьях Зеравшана/М.А. Бубнова //Материальная культура Таджикистана. - Вып.4. – Душанбе, 1987. – С.155-157.
4. Исаков А.И. Саразм (К вопросу о становлении древнеземледельческой культуры Зеравшанской долины)/А.И. Исаков. – Л., 1991. – 244 с.
5. Исаков А.И. Верховья Зеравшана в эпоху энеолита и бронзы/А.И. Исаков: автореф. дис. д-ра ист. наук в форме научного доклада. – Л., 1991. – 37 с.
6. Исаков А.И. Раскопки Косаторошского отряда в 1978 г./А.И. Исаков // АРТ. Вып. 18 (1978). – Душанбе,1984. - С. 263 -273.
7. Исаков А.И. Раскопки третьего сезона на Саразме (1979)/А.И. Исаков // Археологические работы в Таджикистане. Вып.19 (1979). – Душанбе, 1986. – С.4 – 12.
8. Исаков А.И. Отчёт о работе на Саразме в 1980 г./А.И.Исаков //АРТ. Вып. 20 (1980). – Душанбе, 1988. – С. 269-280.
9. Исаков А.И. Разведки и раскопки Саразмского массива в 1981 г./А.И.Исаков //АРТ. Вып.21 (1981). – Душанбе, 1990. – С.186-200.
10. Исаков А.И. Работы Саразмского отряда в 1982 г./А.И. Исаков //АРТ. Вып.22 (1982). – Душанбе, 1990. – С.144-158.
11. Исаков А.И. Исследования Саразмского отряда в 1984 г./А.И. Исаков //АРТ. Вып.24 (1984). – Душанбе, 1993. – С.117-130.
12. Исаков А.И. О работе Международной археологической экспедиции на поселении Саразм в 1985 г./А.И. Исаков //АРТ. Вып. 25 (1985). – Душанбе, 1994. – С.85-99.
13. Исаков А.И., Раззоков А.Р. Отчёт о работах Саразмского отряда в 1986 г./А.И.Исаков, А.Р.Раззоков //АРТ. Вып. 26 (1986). – Худжанд-Душанбе, 2005. – С.213-223.
14. Исаков А.И. Саразм - оғози тамаддуни тоҷикон/А.И. Исоқов. – Душанбе, 2018. – 280 с.
15. Конькова Л.В. Археологические аспекты изучения древней горнорудной деятельности/Л.В.Конькова//Древнейшие этапы развития горно-геологических знаний в Средней Азии. – Душанбе, 1991.
16. Массон М.Е. Из истории горной промышленности Таджикистана/М.Е.Массон – Л., 1934. – 132 c.
17. Besenval R., Isakov A. Sarazm et lés debuts du peuplement agricole dans la régiоn de Samarkand //Arts Asiatiques. – 1989. – T.XLIV. – P.5-20. (DOI): 10.3406/arasi. 1989/1254).
18. Cesbron F. Les Materiaux mineraux Du Site Archeologique De Sarazm, Tajikistan (Conference du 24 nov.1994) // Bulletin de I’A.MI.S. – 1996. - #18(2). – P.3-8
19 History of Civilizations of Central Asia. Vol. I: The Dawn of Civilization: Earliest Times to 700 B.C. – Paris, UNESCO, 1992. – 536 р.
20. Isakov A., Kohl P.L.,Lamberg-Karlovsky C.C., Maddin R. Metallurgical analysis from Sarazm,TajikistanSSR//Archaemetry.–1987,#29(1),P.90-102