Дар мақола зоҳиршавии муносибати тафаккур ва забон, амалинамоии алоқа ва намудҳои синтаксисӣ дар ибора ва ҷумла дар забонҳои тоҷикиву ўзбекӣ мавриди таҳқиқ қарор гирифтааст. Мувофиқи таснифоти маъмул намудҳои ибора дар забонҳои муқоисашаванда фарқ мекунад. Таъкид карда шудааст, ки дар забони тоҷикӣ воситаҳои асосии алоқаи синтаксисии (грамматикӣ) ҷузъҳои ибора бандаки изофӣ, пешояндҳо, пасояндаҳо, таркиби калима ва интонатсия, дар забони муқоисашаванда бошад, шакли калима, калимаҳои ёридиҳанда бештар нақши муҳим мебозад. Алоқаи изофӣ дакр забони тоҷикӣ аз маъмултарин навъи алоқа ба шумор меравад. Дар забони ўзбекӣ иқтибосҳои изофӣ бо миқдори муайян вуҷуд дорад ва алоқаи грамматикӣ дорои нофунксионалӣ мебошад. Хулоса, дар забонҳои муқоисашаванда мавқеи алоқаи тобеъ дар пайвастшавии воҳидҳои забон хеле назаррас мебошад.
алоқаи синтаксисӣ, забонҳои тоҷикиву ўзбекӣ, муқоиса, ибораҳои исмӣ, сифатӣ, шуморагӣ, ҷонишинӣ, феълӣ ва зарфӣ
1. Бердиалиев А. Шеронов Б. Синтаксиси забони ўзбекӣ. Китоби дарсӣ барои донишҷўёни факултетҳои донишгоҳҳо ва донишкадаи омўзгорӣ ( ба забони ўзб.). –Хуҷанд, Нашриёти давлатии ба номи Раҳим Ҷалил, 2010. -232 с.
2. Бодуэн де Куртенэ И. А. Избранные труды по общему языкознанию. Т.1. -М., Издательство АН СССР, 1963. -384 с.
3. Грамматикаи забони адабии ҳозираи тоҷик.Ҷ.2 -Душанбе: Дониш, 1986.- 372 с.
4.Грамматикаи забони адабии ҳозираи ўзбек.Синтаксис. қисми 11.(ба забони ўзб.). - Тошкент: Фан, 1976- 560 с.
5. Ғуломов А., Асқарова М. Забони адабии ҳозираи ўзбек:Синтаксис. Китоби дарсӣ барои донишҷўёни факултетҳои филологии донишгоҳҳо ва донишкадаи омўзгорӣ( ба забони ўзб.). – Т.: Ўқитувчи, 1987. -256 б.
6. Исмоилов А. Арабские изафетные сочетания в языке узбеков Афганистана // Восточное языкознание. Сборник научных трудов. -Ташкент.: Изд. ТашГу, 1990. -С. 34-40.
7. Саид Н. С., Аҳмадов С. А., Назаров М.А. Мантиқ(китоби дарсӣ барои донишҷўёни муассисаҳои таҳсилоти олии касбӣ). - Душанбе; Маориф, 2017. -340 с.
8. Ҷўраев Ғ. Ифодаи маънои истисмор дар забони тоҷикӣ ва форсӣ //Масъалаҳои мубрами забон ва адаби форсии тоҷикӣ. Маҷмўаи мақолоти Конференсияи илмии байналмилалӣ ба шарафи 25-солагии Истиқлолияти давлатии Ҷумҳурии Тоҷикистон. – Душанбе: Дониш, 2016. -212-221 с. 2016, 308 с.
9. Халилов А. Вазифаҳои грамматикии бандаки изофӣ (-и) дар забони адабии ҳозираи тоҷик. –Душанбе: Дониш, 1969. -120 с.