Дар мақола достонҳои рамзии ирфонӣ дар осори мансури намояндаи маъруфи Оли Хуҷанд дар Исфаҳони қуруни вустои Соинуддини Хуҷандӣ (1370-1433) ба риштаи таҳлил кашида шудааст. Зикр гардидааст, ки асарҳои мансури рамзии Соинуддини Хуҷандӣ, аз ҷумла “Базм ва разм”, “Ақлу Ишқ” ва ғайра ба рушди минбаъдаи осори рамзии ирфонӣ дар адабиёти асримиёнагии тоҷик таъсири калон расонидаанд. Дар асарҳои худ Соинуддини Хуҷандӣ бо ёрии рамз масоили ирфони назариявӣ, аз ҷумла моҷарои байни Аклу Ишқро инъикос кардааст. Таъкид шудааст, ки мутафаккир сабки рамзии баёнро барои ошкор насохтани ғояҳои ирфонии худ истифода бурдааст. Таҳлил муқоисавии китоби “Ақл ва Ишқ”-и Соинуддини Хучандӣ ва “Ишқу Ақл”-и Наҷмуддини Розӣ ба субут расидааст. Вижагиҳои сабки достонҳои рамзии Соинуддини Хуҷандӣ баррасӣ гардидаанд.
таърихи адабиёти тоҷик, ирфон, эҷодиётиСоинуддини Хуҷандӣ, рамз, Наҷмуддини Розӣ, тамсил, осори рамзӣ
1. Беҳбаҳонӣ, Сайидалӣ. АҳволваосориСоинуддиниТуркаиИсфаҳонӣ баинзимомирисолаи“Инзолияи”-и ӯ// Маҷмӯаисуханрониҳова мақолаҳодарбораифалсафаваирфониисломӣ/ Сайидалии Беҳбаҳонӣ .-Теҳрон: Мутолиотиисломӣ, 1349, саҳ. 110-132
2. ЗарринкӯбА. Аз гузаштаи адабии Эрон. Муруре бар насри форсӣ, сайредаршеърифорсӣ, боназаребарадабиётимуосир /АбдулҳусайниЗарринкӯб . -Теҳрон: Алҳудо, 1375.- 588 с.
3.МаҷмӯаирасоилифорсииАбдуллоҳиАнсорӣ.- Х1. / БотасҳеҳумуқобалаисенусхавамуқаддимаиМуҳаммадсарвариМавлоӣ /А.Ансорӣ.- Теҳрон: Тӯс, 1377.- 427с.
4.Мутаҳҳарӣ, Муртазо. Ошноӣ бо улуми исломӣ. Ҷилди дуввум.– Калом; Ирфон. Ҳикмати амалӣ / Муртазо Мутаҳҳарӣ .-Душанбе: Ройзании фарҳангӣ, 1999 .- 188 с.
5.Пурномдориён,Т. Рамз ва достонҳои рамзӣ дар адаби форсӣ Тақии Пурномдориён.-Теҳрон : Илмӣ ва фарҳангӣ, 1375.- 623 с.
6.Пурномдориён,Т. Ақлисурх: Шарҳ ватаъвилидостонҳоирамзииСуҳравардӣ.- Теҳрон: Сухан, 1390.- 526 с.
7. Розӣӣ, Н. Рисолаи ишқ ва ақл / Ба эҳтимом ва тасҳеҳи Тақии Тафаззулӣ/ НаҷмиддиниРозӣ .-Теҳрон: Илмӣ ва фарҳангӣ,1367.-129 с.
8. Салимов Н. Марҳалаҳои услубӣ ва таҳаввули анвои наср дар адабиёти форсу тоҷик. (асрҳои IX- XII) / Носирҷон Салимов.-Хуҷанд: Нури маърифат, 2002.- 396 с.
9. Соинуддин, Алӣ. Ақлу ишқ ё мунозироти хамс / Тасҳҳеҳ ва таҳқиқи Акрам Ҷудии Неъматӣ /А.Соинуддин .-Теҳрон: Аҳли қалам, 1375.–218 с.
10. Соинуддин Алӣ. Базм ва разм / Ба тасҳеҳиМижгон Ҳаққонӣ/ А. Соинуддин.- Теҳрон: Сухан, 1392.- 126 с
11. Соинуддин Алӣ. Тамҳид-ул-қавоид / Тасҳеҳ ва ҳавошӣ Муҳаммадризо Қумшаӣ ва Мирзо Муҳаммад.Муқаддима ва таълиқ: Ҷалолиддини Оштиёнӣ / А.Соинуддин.-Қум: Бӯстони китоб, 1387.-489с.
12.Соинуддин Алӣ. ШарҳиНазм-уд-дурар/ Тасҳеҳ ва таҳқиқ аз ҶудииНеъматӣ / А.Соинуддин.-Теҳрон:Меросимактуб,1384.-509 с.
13. Соинуддин Алӣ. Ал-маноҳич фи-л-мантиқ / Ба эҳтимоми Иброҳими Дебоҷӣ / А.Соинуддин.- Теҳрон: Донишгоҳ, 1376.- 232 с.
14. Шарифов Х. Маънавият ва ҷаҳони зоҳирӣ / Х. Шарифов.- Душанбе: Адиб, 2012.- 352 с.
15. Шарифов Х. Шоҳнома ва шеъри замони Фирдавсӣ / Х. Шарифов. – Душанбе: “ Андалеб Р”, 2014.- 400 с.