Дар мақола дар асоси маводи сарчашмаҳои таърихӣ-этнографӣ масоили этногенезе ва инкишофи равандҳои этникӣ дар ҳудуди вилояти Суғди имрўза дар асрҳои XVIII-XXI таҳлил карда шудааст. Роҷеъ ба ҳайати этникӣ ва шумораи аҳолӣ, ҳаракати он ва муҳоҷирати дохилӣ маълумот оварда шудаанд. Ба таҳлили масъалаҳои иштироки гурўҳҳои мухталифи этникӣ дар ташаккули гузару маҳаллаҳои шаҳрҳои Уструшана, Хуҷанд ва деҳаҳои шимоли Тоҷикистон аҳамияти ҷиддӣ дода шудааст. Иштироки фаъоли гурўҳҳои мухталифи этникӣ дар васеъшавӣ ва рушди қасабаҳои деҳот баррасӣ шудаанд. Муаллифи рисола ба таври мухтасар мазмун ва моҳияти истилоҳҳои «сарт» ва «ғалча»-ро шарҳ додааст, масъалаҳои ба кўҳистон кўч бастани тоҷикон, бо муҳоҷирати меҳнатии аҳолии деҳот ва аз ҷониби онҳо ташаккул дода шудани нуқтаҳои аҳолинишинро таҳлил намудааст. Дар мақола дар мисоли ҳар як ноҳияи Шимоли Тоҷикистон равандҳои ташаккули этникии аҳолӣ баррасӣ шудааст.
этногенез ва равандҳои этникӣ, таркиби этникии аҳолии Суғд дар давраи нав ва навтарин, маълумоти этнографӣ, халқҳои муқимӣ, кўҳистониён, ҷойгиршавии гуруҳҳои этникӣ
1. Ахмадеев Н.А. Тюркоязычное население Северного Таджикистана. (Расселение и хозяйство). АКД. – М., 1982. – 25 с.
2. Бабур. Бабур-наме (Записки Бабура). – Ташкент, 1993. – 464 с.
3. Бушков В.И. Население Северного Таджикистана: формирование и расселение. – М., 1995. – 202 с.
4. Бушков В.И. Таджикистан в XIX - XX вв. Традиции и современность. – М.: Издательство Института тюркологии, 2014. – 276 с.
5. Дехқонов Н. Денгиз остида қолган қишлоқлар. – Худжанд, 1998. – 50 с.
6. История таджикского народа. Том IV. Позднее средневековье и Новое время (XVI в. - 1917 г.) / Под общ. ред. академика Р. Масова. – Душанбе, 2010. – 1123 с.
7. Мадаминов Г. Лейлек жана лейлектиктер тарыхы. – Бишкек: Сабыр, 1998. – 144 с.
8. Массон М.Е. О колебании климата Средней Азии в связи с вопросом об изменении режима вод за исторический период / Режим доступа: www.cawater-info.net/library. (Дата обращения: 20.05.2017).
9. Мирбобоев А. Муқаддимаи таърихи Хуҷанд. – Хуҷанд: Ношир, 2013. – 447 с.
10. Народы Средней Азии и Казахстана. Том II. /Под ред. С.П. Толстова, Т.А. Жданко, С.М. Абрамзона, Н.А. Кислякова. – М.: Издательство Академии наук СССР, 1963. -779 с.
11. Турсунов Н.О. Сложение и пути развития городского и сельского населения Северного Таджикистана. – Душанбе: Ирфон, 1976. - 302 с.
12. Турсунов Н.О. Развитие городских и сельских поселений Северного Таджикистана в XVIII – начале XX вв. – Душанбе: Ирфон, 1991. – 540 с.
13. Турсунов Б.Р. Экономические связи народов Западной Ферганы (Из истории Канибадамского и Дашти-рабадского оазисов) /Актуальные проблемы подготовки кадров XXI в./Материалы Международной конференции, посвященной 3000 – летию г. Оша. 16-18 августа 1999 г. - Бишкек,1999. – С. 79-84.
14. Полевые этнографические исследования автора. Записи за 1994 г.
15. Полевые этнографические исследования автора. Записи за 1995 г.
16. Ходжаев А. Цинская империя и Восточный Туркестан в XVIII веке. – Ташкент: Фан, 1991. – 131 с.