Таърихи омузиши яке аз сарчашмаҳои асосӣ оид ба таърихи хонигарии Хӯқанд “Таърихи Шоҳрухӣ”, ки ҳамчунин тахти номи “Ибрат-ул-хавокин” маъруфият дорад, ба риштаи таҳлил кашида шудааст. Зикр гардидааст, ки дар ин таърихнома дар бораи аз тарафи Русия забт шудани Осиёи Миёна маълумоти муфассал оварда шудааст, ки дар дигар осори таърихӣ ба чашм намерасад. Дар бораи таҳқиқи “Таърихи Шоҳрухӣ” аз ҷониби олимони қабл аз инқилоб, даврони шуравӣ ва марҳилаи истиқлол маълумот пешкаш шудааст. Таърихи омӯзиши асари Мулло Ниёз ба ду давра ҷудо карда шаудааст: дар давраи якум, ки аз кашфи нусхаҳои нахустини таърихнома то солҳои 30-уми асри XX-ро фаро мегирад, ба ин асар муносибати беэътиноёна хос буд; дар давраи дуюми бошад муносибат ба “Таърихи Шоҳрухӣ” ба тавраи куллӣ тағйир ёфтааст, махсусан ба арзёбии аҳамияти таърихӣ ва илмии он. Таъкид гардидааст, ки дар асари мазкур доир ба вазъи маҳалҳои тоҷикнишини Осиёи Миёна ва нақши тоҷикон дар ҳаёти сиёсию ҳарбии хонигарӣ маълумоти хеле нодири таърихӣ инъикос ёфтааст.
таърихи халқи тоҷик, асри XIX, «Таърихи Шохрух», сарчашмашиносӣ, Осиёи Миёна, мулло Ниёз Мухаммад Хӯқандӣ, фатҳи Осиёи Миёна аз тарафи Русия
1. Абдукаримов Ҷ.А. Саҳми профессор Ш.Воҳидов дар таҳқиқу омӯзиши “Мунтахаб ат-таворих”-и Муҳаммад Ҳакимхон//Таърих ва фарҳанги миллат: дирӯз ва имрӯз / Ҷ.А. Абдукаримов. – Хуҷанд, 2024. – 260 с.
2. Ахмедов Б.А. Историко-географическая литература Средней Азии XVI-XVIII вв./ Б.А. Ахмедов. – Ташкент, 1985. – 264 с.
3. Бейсембиев Т.К.Тарих-и Шохрухи как исторический источник/ Т.К.Бейсембиев. – Алма-Ата, 1987. – 200 с.
4. Бейсембиев Т.К. Кокандская историография: Исследования по источниковедению Средней Азии XVIII-XIX веков/ Т.К.Бейсембиев. – Алматы, 2009. – 1263 с.
5. Воҳидов Ш. Қӯқон хонлигида тарихнавислик. Генезиси, функсиялари, намояндалари, асарлари / Ш. Вохидов. – Тошкент, 2010
6. Илҳомов З. Қӯқон хонлиги давлатчилиги тарихининг манбашунослик масалалари // Очерки историографии государственности Узбекистана. Том 1 / З. Илҳомов. – Ташкент, 2018. – С. 114- 137.
7. Лунин Б.В. Средняя Азия в дореволюционном и советском востоковедении / Б.В. Лунин. – Ташкент: Фан, 1956. – 408 с.; Его же: Лунин. Б.В. История Узбекистана в источниках. Узбекистан в сообщениях путешественников и учёных (20-80-е годы XIX века) / Б.В. Лунин. – Ташкент: Фан, 1990. – 194 с.
8. Материалы по истории киргизов и Киргизии / Под. ред. В.А. Ромодина. Вып.I. – Москва, 1973. – 280 с.
9. Мухтаров А. Очерки истории Ура-Тюбинского владения в XIX в. / А. Мухтаров. – Душанбе, 1964. – 200 с.
10.Мулло Нияз Мухаммад. Таърихи Шохрухи («Шохрухова история») / Подгот. текста Пантусова/ Мулло Нияз Мухаммад. – Казань, 1885. – 332 с.
11.Нaбиeв Р. Н. Из истoрии Кoкaндскoгo xaнствa. Фeoдaльнoe xoзяйство Xудaяр-xaнa/ Р.Н. Нaбиeв.– Тaшкeнт: Фaн, 1973. – 388 с.
12.Наливкин В. Краткая история Кокандского ханства / В. Наливкин. – Казань, 1886. – 216 с.
13.Ниёз Мухамад Хуканди. Ибратул-хавокин (“Таърихи Шахрухи”)/ Нашрга тайёрловчи, кириш, табдил ва изоҳлар муаллифи Ш.Воҳидов / Ниёз Мухамад Хуканди. – Тошкент, 2015. – 370 с.
14.Турсунов Б. и др. Источники и историография истории Кокандского ханства. Кн. 3 / Б. Турсунов. – Худжанд, 2024. – 168 с.
15. Ӯзбекистон тарихига оид манба тадқиқотлар (Х1Х-ХХ аср бошлари).–Тошкент, 2022. – 456 с.
16.Худойқулов Т. ХIХ асрда Қӯқон хонлиги (ижтимоий – сиёсий, иқтисодий ва маданий ҳаёти) / Т. Худойқулов. – Тошкент: Янги аср авлоди, 2016. – 160 б.