Муаммои тартиби калима яке аз муаммоҳои муҳими синтаксисии ҳар як забон маҳсуб меёбад. Тартиби калима дар ҷумлаҳои забонҳои англисӣ ва тоҷикӣ мухталиф буда, аз бисёр ҷиҳат тафовут доранд. Дар забоншиносӣ ду навъи тартиби калимаро ҷудо мекунанд: тартиби озоди калима ва тартиби устувори калима. Дар забони англисӣ агар он устувор бошад дар забони тоҷикӣ нисбатан озод аст. Дар забони тоҷикӣ аъзоҳои ҷумла вобаста ба таҷзияи актуалӣ метавонанд ҷойҳои худро иваз намоянд. Бо вуҷуди он сараъзоҳо дар ҳар ду забон ҷои устувор доранд. Дар ин бора фарқият дар он аст, ки дар забони тоҷикӣ аъзоҳои пайрав дар байни сараъзоҳои ҷумла ҷойгир мешаванд, вале дар забони англисӣ онҳо баъд аз сараъзоҳо мавқеъ мегиранд. Аз ин бармеояд, ки омўзиши забони англисӣ барои хонандагони тоҷикзабон мушкилтар аст.
Калидвожаҳо: тартиби калимаҳо дар ҷумла, мавқеи аъзоҳои ҷумла, ивазшавии ҷои аъзоҳои ҷумла, тартиби озоди калимаҳо, тартиби устувори калимаҳо, таҷзияи актуалии ҷумла, ремаи гуфтор, темаи гуфтор
1. Бархударов, Л.С., Штелинг, Д.А. Грамматика английского языка/ Л.С. Бархударов, Д.А. Штелинг. – Москва: Высшая школа, 1973. - 424 с.
2. Забони адабии ҳозираи тоҷик. Синтаксис/ Дар зери таҳрири акад. Б.Ниёзмуҳаммадов. - Душанбе: Ирфон, 1970. – 318 с.
3. Иванова И.П., Бурлакова В.В., Почепцов Г.Г. Теоретическая грамматика современного английского языка / И.П. Иванова, В. В. Бурлакова, Г. Г. Почепцов. – Москва: Высшая школа, 1981. - 285 с.
4. Собиров, А.И. Порядок слов современном таджикском и английском языках: автореферат диссертации кандидата филол. наук. - Душанбе, 1973. – 23 с.
5. Усмонов, К. Грамматикаи назарии забони англисӣ / К. Усмонов. – Душанбе; Хуҷанд: Нури маърифат, 2010. - 236 с.
6. Усмонов, К. Грамматикаи муқоисавии забонҳои англисӣ ва тоҷикӣ / К. Усмонов. - Хуҷанд: Нури маърифат. 2015. - 380 с.
7. Cronin, A. Beyond this Place / A. Cronin. - M., 1972.- 90 p.
8. Dickens, Ch. American Notes / Ch. Dickens. - M.: Foreign languages publishing house. - M., 1950. - 256 p.
9. Voynich, E.L. The Gadfly -M.: Foreign Languages Publishing House, 1954.-332 p.
10. Wilde O. Plays. M.: Foreign Literature, 1967 - 238 p.