Предпринята попытка подвергнуть анализу некоторые важнейшие аспекты смысловых оттенков и особенностей использования союза «агар» в письменных памятниках таджикской литературы X-XIII вв. и в произведениях современных литераторов, оставшихся вне поля зрения исследователей. Отмечено, что, хотя о значении и функциях условных союзов и об их структуре существуют многочисленные исследования, данную проблему нельзя считать до конца решенной. Подчеркивается, что в плане структуры сложноподчинённые предложения с условными придаточными с союзом «агар» в памятниках X-XIII вв. не имеют принципиальных различий с такими же предложениями в современном литературном таджикском языке. Анализ иллюстративного материала позволяет сделать вывод, что особенности использования и смысловые оттенки союза «агар» в периоды развития языка, взятые для сопоставления, не аналогичны. В памятниках X-XIII вв. союз «агар» имел более широкое употребление, нежели в современном таджикском литературном языке.
сравнение, союзы, многофункциональные вспомогательные элементы, условные союзы, письменные памятники X-XIII вв., современный литературный таджикский язык, союз «агар»
1. Абулқосимӣ М. Дастури таърихии забони форсӣ. Чопи шашум / М. Абулқосимӣ. – Теҳрон: Самт, 1387. – 420 с.
2. Айнӣ С. Марги судхӯр / С. Айнӣ. – Душанбе: Маориф, 2015. – 208 с.
3. Ашъори ҳамасрони Рӯдакӣ / Таҳияи матн ва луғоту тавзеҳот аз Худоӣ Шарифов ва Абдушукур Абдусатторов. – Душанбе: Адиб, 2007. – 480 с.
4. Байҳақӣ А. Таърихи Байҳақӣ / А. Байҳақӣ / Таҳиягари матн, муаллифи муқаддима, ҳавошӣ ва феҳристҳо Сайфуллоҳи Муллоҷон. – Душанбе: Бухоро, 2014. – 774 с.
5. Балъамӣ А. Таърихи Табарӣ / А. Балъамӣ. Бо муқаддима ва тавзеҳоти Н. Қаҳҳорова, М. Умаров ва дигарон. Ҷилди I. – Душанбе: Ирфон, 1992. – 655 с.
6. Баҳманёр. Сармаддеҳ. Шоҳаншоҳ (маҷмуаи ҳикояҳо ва роман). – Душанбе: Адиб, 2013. – 472 с.
7. Бозидов Н. Пайвандакҳо дар забони адабии ҳозираи тоҷик / Н. Бозидов. – Душанбе: Маориф, 1985. – 104 с.
8. Гардезӣ А. Зайну-л-ахбор / А. Гардезӣ. Ба хатти кирилӣ баргардони Қодири Рустам. – Душанбе: Бухоро, 2014. – 416 с.
9. Гулрухсор. Сакарот. Роман. Чопи аввал. – Душанбе: ЭР-граф, 2009. – 398 с.
10.Кайковус У. Қобуснома / Унсурулмаолӣ К. Бо эҳтимоми Ғуломҳусайн Юсуфӣ. – Теҳрон: Интишороти бунгоҳи тарҷума ва нашри китоб, 1345. – 329 с.
11.Қосимова М. Ҷумлаи пайрави шартӣ дар забони адабии тоҷик / М. Қосимова. – Сталинобод, 1961. – 88 с.
12.Рустамов Ш. Забон ва замон / Ш. Рустамов. – Душанбе: Ирфон, 1981. – 256 с.
13.Рӯдакӣ А. Ашъор / А. Рӯдакӣ. Таҳияву тадвини матн бо муқаддима ва луғоту тавзеҳот аз Расул Ҳодизода ва Алии Муҳаммадии Хуросонӣ. – Душанбе: Адиб, 2007. – 416 с.
14.Тарҷумаи «Тафсири Табарӣ» (дар як китоб ва ҳафт муҷаллад). Таҳия, тавзеҳот ва таълиқоти Н.Ю. Салимов, Н.Ш. Зоҳидов, Н.И. Ғиёсов, А.А. Ҳасанов, А. Самеев. – Душанбе: Бухоро, 2014. – 822 с.
15.Таърихи Систон. Таҳияи матн, муқаддима, тавзеҳот ва феҳристҳо аз Муҳаммадюсуф Имомов ва Абдушукури Абдусаттор. – Душанбе: Бухоро, 2014. – 352 с.
16.Фаршедвард Х. Дастури таърихии забони форсӣ / Х. Фаршедвард. – Теҳрон: Заввор, 1387. – 375 с.
17.Фирдавсӣ А. Шоҳнома (Ахтарони адаб) /А.Фирдавсӣ. Ҷилдҳои 1 – 10. – Душанбе: Адиб, 2007 – 2010.
18.Фирӯз Б. Агар вай мард мебуд:Повестҳо / Б. Фирӯз. – Душанбе: Адиб, 1987. – 384 с.
19.Хонларӣ П. Н. Таърихи забони форсӣ / П.Н. Хонларӣ. – Ҷ.1. –Теҳрон, 1365. – 415 с.; Ҷ.3. – Теҳрон, 1365. – 494 с.
20.Шералӣ Л. Куллиёт / Л. Шералӣ. Ҷилди 1. – Душанбе: Адиб, 2008. – 560 с.