В истории исламской цивилизации под названиями «проникшие науки» («улуми дохила»), «чужие науки» («улуми бегона», «иноземные науки»), «аджамийские науки» («улуми аҷамӣ»), «неарабские науки» («улуми ғайриараб»), понимают свод наук, получивших распространение в разных регионах мусульманского мира в эпоху возникновения ислама. Распространение указанных наук осуществилось в основном благодаря деятельности переводчиков, поддержке и покровительству халифов и визирей, учреждению научных центров и медресе, крупных больниц и обсерваторий. Перевод первых образцов книг, относящихся к «иноземным наукам», приходится на вторую половину первого века хиджры, перевод пехлевийских произведений на арабский начался в 40-50-х годах VIII века. В последующие 150 лет на язык пророка ислама было переведено важнейшее доисламское научное наследие арийских и других развитых народов.
В статье предпринята попытка выявить и проанализировать степень греческого и сирийского, персидского и индийского влияния на арабскую цивилизацию.
мусульманская цивилизация, «иноземные науки», Аббасиды, «ал-Фехрист» Ибн Надима, греческая философия, доисламское пехлевийское наследие
1. Абдулҳамид, Найир Нурӣ. Саҳми арзишманди Эрон дар фарҳанги ҷаҳон. Теҳрон, 1377. - Ҷ.2. - 1031саҳ.
2. Алиакбари Деҳхудо. Луғатнома. Нармафзор (CِD), таҳияи дуюм.
3. Алиасғари Ҳалабӣ. Таърихи тамаддун дар ислом. (Баррасиҳое чанд дар фарҳанг ва улуми ақлии исломӣ). Теҳрон, Асотир,1382. -552саҳ.
4. Дмитрий Гутос. Тафаккури юнонӣ, фарҳанги арабӣ. Наҳзати тарҷумаи китобҳои юнонӣ ба арабӣ дар Бағдод ва ҷомеаи оғозини аббосӣ. Тарҷумаи Муҳаммадсаиди Ҳиноии Кошонӣ. – Теҳрон: Нашри донишгоҳӣ, 1374.
5. Дулас Авлерӣ. Интиқоли улуми юнонӣ ба олами исломӣ. Тарҷумаи Аҳмад Ором. – Теҳрон: Нашри донишгоҳӣ, 1374.
6. Зайдон, Ҷурҷӣ. Таърихи тамаддуни ислом. Тарҷума ва нигориши Али Ҷавоҳиркалом. – Теҳрон: Амири кабир, 1372.
7. Зоҳидов Н. Адабиёти арабизабони форсу тоҷик аз истилои араб то аҳди Сомониён.- Хуҷанд: Раҳим Ҷалил, 1999.
8. Ибни Надим. Ал-Феҳрист. Тарҷумаи Ризо Таҷаддуд. – Теҳрон,1393/1973.
9. Иностранцев К.А. Сасанидские этюды. – СПб. 1909. – 140 с.
10. Муҳаммад Муҳаммадӣ. Таърих ва фарҳанги Эрон дар даврони интиқол аз асри сосонӣ ба асри исломӣ. Ҷ.4. – Теҳрон: Тўс, 1380.
11. Сафо, Забеҳуллоҳ. Ҳамосасароӣ дар Эрон. – Теҳрон: Амири кабир, 1366.
12. Салимов Н. Марҳалаҳои услубӣ ва таҳаввули анвоъи наср дар адабиёти форсу тоҷик (асрҳои IХ-ХIII). – Хуҷанд: Нури маърифат, 2002.
13. Ҳасани Пурниё. Эрони қадим. – Теҳрон, 1310ҳ. – С.120-121.