Рассмотрены жизнь и труды Абу Саъда Самъани Марвази (род. 506 г.х./1113 г. н.э., Мерв – ум. 562 г.х./1166 г. н.э., там же), внесшего беспрецедентный вклад в сохранение и представление истории и культуры таджиков. На основе достоверных источников исследованы вопросы о нисбах («Аль-Ансаб» («Книга о нисбах»), титулах, прозвищах, обучающих наставниках, совершенных путешествиях, местах учёбы и преподавания, научных связях мыслителя с современными ему учеными и научными центрами, его потомках и учениках, научном и литературном статусе, о дате смерти и месте захоронения Абу Саъда Самъани Марвази. Отмечается, что перу Самъани принадлежат более 50-ти трудов. Труды мыслителя сгруппированы следующим образом: а) книги по генеалогии; б) книги по этике и социальному этикету; в) книги о хадисоведении; г) книги о богослужении и молитвах; д) книги о достоинствах городов и еды; е) географические книги и книги путешествий; ж) книги на разные темы.
Абу Саъд Самъани Марвази, семья Самъанидов, Мерв, труды Самъани, «Аль-Ансаб» («Книга о нисбах»)
1. Ёқути Ҳамавӣ, Абӯабдуллоҳ Ёқут ибни Абдуллоҳ ал-Ҳамавӣ. Муъҷам-ул-булдон. – Бейрут: Дору Содир, иборат аз ҳафт ҷилд.
2. Заҳабӣ, Шамсуддин Муҳаммад ибни Аҳмад. Сияру аълом ан-нубало. – Бейрут: Муассисат-ур-рисола, 1985, иборат аз бисту панҷ ҷилд.
3. Заҳабӣ, Шамсуддин. Муҳаммад ибни Аҳмад. ал-Ибар. – Бейрут: Дор-ул-кутуб ал-илмийя, 1985, иборат аз чор ҷилд.
4. Зириклӣ, Хайриддин. ал-Аълом. – Бейрут: Дор-ул-илм ли-л-малойин, 2002, иборат аз ҳашт ҷилд.
5. Ибни Асир, Иззуддин ибни Асири Ҷазарӣ. ал-Лубоб фӣ таҳзиб ал-Ансоб. – Бағдод: Мактабату Мусанно.
6. Ибни Асокир, Абулқосим Алӣ ибни Ҳасани Шофеӣ. Таъриху мадинату Димишқ. – Бейрут: Дор-ул-фикр, 1995, иборат аз ҳаштод ҷилд.
7. Ибни Имод, Шиҳобуддин Абулфалоҳ Абулҳай ибни Аҳмад. Шазарот-уз-заҳаб. – Димишқ: Дору Ибну Касир, 1986, иборат аз даҳ ҷилд.
8. Ибни Касир, Абулфадо Исмоил ибни Умар. ал-Бидоя ва-н-ниҳоя. – Миср: Дору ҳиҷр, 1997, иборат аз бисту як ҷилд.
9. Ибни Ҷавзӣ, Абулфараҷ Абдурраҳмон ибни Алӣ. ал-Мутазам. – Бейрут: Дор-ул-кутуб ал-илмийя, 1992, иборат аз нуздаҳ ҷилд.
10. Ибни Наҷҷор, Абӯабдуллоҳ Муҳаммад ибни Маҳмуд ибни Ҳасани Бағдодӣ. ал-Мустафод. – Бейрут: Дор-ул-кутуб ал-арабӣ, иборат аз чор ҷилд.
11. Ибни Халликон, Абулаббос Аҳмад ибни Муҳаммад. Вафийёт-ул-аъён. – Бейрут: Дор-ул-кутуб ал-илмийя, 1998, иборат аз шаш ҷилд.
12. Карл Броккелман. Таърих ал-адаб ал-арабӣ. – Риёз: Мактабат-уш-шомила, 2004, иборат аз шаш ҷилд.
13. Самъонӣ, Абдулкарим ибни Муҳаммад. ал-Ансоб / Бо муқаддима ва таълиқоти Абдуллоҳ Умар ал-Борудӣ. – Бейрут: Дор-ул-ҷинон, 1988, иборат аз панҷ ҷилд.
14. Самъонӣ, Абдулкарим ибни Муҳаммад. ал-Ансоб / Бо ҳавошии Муҳаммад Абдулқодир Ато. – Бейрут: Дор-ул-кутуб ал-илмийя, 1998, иборат аз панҷ ҷилд.
15. Самъонӣ, Абдулкарим ибни Муҳаммад. ал-Ансоб / Тасҳеҳ ва таълиқи Шайх Абдурраҳмон ибни Яҳё ал-Муалламии Ямонӣ. – Ҳайдаробод, 1962, иборат аз дувоздаҳ ҷилд.
16. Субкӣ, Тоҷуддин Абӯнаср Абдулваҳҳоб ибни Алӣ. Табақот-уш-шофеийя ал-кубро. – Қоҳира: Дору эҳё ал-кутуб ал-арабӣ, иборат аз даҳ ҷилд.
17. Умар Ризо Каҳҳола. Муъҷам-ул-муаллифин. – Бейрут: Дору эҳё ат-турос ал-арабӣ, 1957, иборат аз понздаҳ ҷилд.
18. Ҳоҷӣ Халифа, Мустафо ибни Абдуллоҳ. Кашф-уз-зунун. – Бейрут: Дор-ул-кутуб ал-илмийя, 2005, иборат аз се ҷилд.
19. Яҳё Маҳмуд ибни Ҷунайд. Абӯсаъд ас-Самъонӣ ва оламийят-ус-сақофа ал-арабийя. – Риёз: Марказ-ул-буҳус ва-т-тавосул ал-маърифӣ, 2017.