Рассматривается жанр мунозира, представляющий собой прение или спор между двумя противниками, зарождение которого относится к доисламскому периоду таджикско-персидской литературы. Анализируется один из важнейших символических трактатов известного представителя династии Оли Худжанд (Худжандской династии) в Исфахане Соинуддина Али ибн Мухаммада Худжанди Исфахани (1369-1433), более известного под именем Ибн Турка, сочиненный в жанре мунозира (спора, прения) между пиром (базм) и боем (разм). В небольшом по объему произведении каждая из спорящих сторон старается доказать свое превосходство при царском дворе. Отмечается, что пир и бой являются символами откровения (кашф) и разума (истидлол). Традиция составления прозаических мунозира восходит к творчеству видного мистика XI века Ансори Хирави. В доказательство собственной правоты и превосходства спорящие стороны приводят коранические аяты, фрагменты из предания пророка Мухаммеда, стихотворные цитаты на таджикском и арабском языках. Подчеркивается, что в XV веке составление мунозира получило особое распространение, о чем свидетельствуют «Гуй и чавгон» Орифи, «Шамъу парвона» Рухи Ёзари, «Аклу ишк» Назлободи.
история таджикской литературы, XIV-XV века, Соинуддин Худжанди Исфахани, Оли Худжанд, прение (мунозира), откровение и разум, мистицизм
1. Афсаҳзод, А. Адабиёти форсу тоҷик дар нимаи дуввуми асри XV. (Китоби аввал) [Матн] / А. Афсаҳзод. – Душанбе: Дониш, 1987. – 264 с.
2. Беҳбаҳонӣ, Сайидалӣ. Аҳвол ва осори Соинуддини Туркаи Исфаҳонӣ ба инзимоми рисолаи “ Инзолияи”-и ӯ [Матн] // Маҷмуаи суханрониҳо ва мақолаҳо дар бораи фалсафа ва ирфони исломӣ/ Сайидалӣ Беҳбаҳонӣ . – Теҳрон: Мутолиоти исломӣ, 1349. - саҳ. 110-132.
3. Деҳхудо, Алиакбар. Луғатнома. Матни электронӣ. СД / Бо ҳамроҳии садо ва матни баёноти аллома Деҳхудо / Алиакбари Деҳхудо. - Теҳрон : Донишгоҳи, 1337ҳ.
4. Қуръони-л- карим. Мусҳафу- т- таҷвид [Матн] / Тарҷама Илоҳи Қумшаӣ. – Сурия: Дору-л маърифат, 1426 . – 654 с.
5. Мирзоев Садриддин. Вежагиҳои сабкӣ ва бадеии осори насрии «Ақлу ишқ» ва «Атвори салоса»-и Соинуддини Хуҷандӣ [Матн] / Садриддин Мирзоев. – Хуҷанд: Ношир, 2013.– 232 с.
6. Мирзоев С. Х. Ҷойгоҳи достонҳои рамзии ирфонӣ дар осори Соинуддини Хуҷандӣ [Матн] / С. Х. Мирзоев // Ахбори ДДҲБСТ. Силсисаи илмҳои гуманитарӣ.– 2019 .– №1 (78) .– С. 36-44.
7. Розӣ, Н. Рисолаи ишқ ва ақл [Матн] / Ба эҳтимом ва тасҳеҳи Тақии Тафаззулӣ / Н. Розӣ . – Теҳрон : Илмӣ ва фараҳангӣ, 1367. - 129 с.
8. Саймиддинов Н. Адабиёти паҳлавӣ [Матн] / Н. Саймиддинов . - Душанбе : Пайванд, 2003. - 232 с.
9. Хусрав, Носир. Куллиёт [Матн] / Ба тасҳеҳи Насруллоҳи Тақвӣ; бозхонӣ ва вироиши Муҳсини Осорҷӯй / Носири Хусрав.- Теҳрон: Саноӣ, 1388. - 696 с.
10.Хуҷандӣ, Соинуддин Алӣ. Шарҳи Назм-уд-дурар [Матн]. Тасҳеҳ ва таҳқиқ аз Ҷудии Неъматӣ/ Соинуддини Хуҷандӣ.-Теҳрон: Мероси мактуб,1384. – 509 с.
11.Хуҷандӣ, Соинуддин. Базм ва разм [Матн] / Тасҳеҳ ва таҳқиқ: Мижгон Ҳаққонӣ / Соинуддини Хуҷандӣ . – Теҳрон: Мероси мактуб, 1395. – 126 с.
12. Хуҷандӣ, Соинуддин. Ақлу ишқ ё мунозироти хамс [Матн] / Тасҳеҳ ва таҳқиқи Акрам Ҷудии Неъматӣ / Соинуддини Хуҷандӣ . – Теҳрон: Аҳли қалам, 1375. – 218 с.
13.Хуҷандӣ, Соинуддин. Атвори салоса [Матн] / Тасҳеҳи Ҳусайни Довудӣ / Соинуддини Хуҷандӣ // «Маориф» . – 1371, давраи нуҳум, шумораи дуюм . – С. 45-77.
14.Хуҷандӣ, Соинуддин.Чаҳордаҳ рисолаи форсӣ [Матн] / Муқаддима ва тавзеҳот: Маҳмуди Тоҳирӣ / Соинуддини Хуҷандӣ . – Теҳрон: Ояти ишроқ, 1389. – 373 с.
15.Хуҷандӣ, Соинуддин. Ал-маноҳиҷ фи-л-мантиқ [Матн] / Ба эҳтимоми Иброҳими Дебоҷӣ / Соинуддини Хуҷандӣ. - Теҳрон: Донишгоҳ, 1376. -232 с.
16.Шерозӣ, Саъдӣ. Куллиёт [Матн] / Аз рӯи нусхаи муҳаммадалии Фурӯғӣ / Саъдии Шерозӣ. - Теҳрон: Қақнус, 1371. – 1347 с.